کتاب "آیشمن در اورشلیم" که اثری تاریخی به شماور میرود در سال 1963 توسط هانا آرنت تالیف شد. آرنت که فردی یهودی بوده است در دوره به قدرت رسیدن آدولف هیتلر از آلمان گریخت و در کتاب خود محاکمه آدولف آیشمن را به تصویر میکشد. این کتاب در سال 1399 توسط زهرا شمس به زبان فارسی ترجمه شد.
در این مقاله به معرفی هانا آرنت و آیشمن در اورشلیم میپردازیم.
معرفی هانا آرنت
هانا آرنت در ۱۴ اکتبر ۱۹۰۶ در لیندن - لیمر - که امروز بخشی از هانوفرآلمان بهشمار میرود - در خانوادهای یهودی و سکولاربه دنیا آمد. مدت کوتاهی پس از تولد هانا، پدر هانا، پل آرنت به سختی بیمار شد. او به همراه همسرش، مارتا، و هانای سه ساله به زادگاهشان، کونیگزبرگ، بازگشتند تحصیلات ابتدایی و متوسطهٔ خود را در کونیگزبرگ(در پروس شرقی) به پایان رساند.
در سال ۱۹۴۰ با توجه به خطر اشغال فرانسه از سوی آلمان، با همسرش به آمریکا مهاجرت کرد. آرنت در آمریکا زندگی را به عنوان نویسندهٔ آزاد ادامه داد.
کتاب مشهور هانا آرنت با عنوان ریشه های توتالیتاریسم در سال ۱۹۵۱ به زبان انگلیسی منتشر شد. این کتاب، آرنت را به یکی از مشهورترین و با نفوذترین نظریهپردازان دوران خود بدل کرد و کتاب قدرت و قهر، از مهمترین آثار هانا آرنت، جایگاه او را چون یکی از نظریهپردازان بزرگ قرن بیستم، تثبیت کرد. نسخهٔ آلمانی همین اثر در سال ۱۹۵۵ به چاپ رسید. آرنت در این اثر با رژیمهای توتالیتر ناسیونال سوسیالیستی و استالینیستی از نظر سیاسی تسویهحساب کردهاست. این اثر بازتاب گستردهای در میان متفکران و محافل سیاسی جهان داشت و آوازهٔ هانا آرنت را به عنوان اندیشمند سیاسی تثبیت کرد. هانا آرنت در این کتاب و در دیگر آثار خود نقدی عمیق، نو و ساختاری از مباحثی چون نسبت روانشناسی تودهها و حکومتهای توتالیتر، نسبت عرصه عمومی و خصوصی و نسبت آزادی و فردیت با قدرت سیاسی به دست میدهد.
آرنت همزمان در دانشگاههای شیکاگو و پرینستون در رشتهٔ علوم سیاسی تدریس میکرد. او به عنوان فیلسوف سیاسی مشهور شد، ولی ترجیح میداد که او را فیلسوف نخوانند. وی بارها انکار کرد که نقش او در مقام متفکری سیاسی این است که طرحی کلی برای آینده پیشنهاد کند یا به کسی بگوید که باید چه بکند. او با رد «فیلسوف سیاسی» بودن استدلال میکرد که خطای همهٔ فیلسوفان سیاسی از افلاطون به این سو، غافلشدن از حال و روز سیاست بودهاست: اینکه سیاست در میان انسانهای متکثر جریان دارد که کدام میتوانند عمل کنند و جریان تازهای به راه بیندازند وی از مفهوم «فلسفهٔ سیاسی» هم فاصله میگرفت و «نظریهٔ سیاسی» را ترجیح میداد.
از دیگر آثار برجستهٔ هانا آرنت میتوان به دربارهٔ انقلاب، پرسشهایی دربارهٔ اخلاق و حقیقت و دروغ در سیاست اشاره کرد. هانا آرنت نخستین نظریهپردازی است که توتالیتاریسم را به عنوان سنخ تازهای از حکومت مطرح میسازد. او همچنین از پژوهشگران پیگیر مفهوم امپریالیسم است. آثار آرنت در دفاع از خرد و منزلت آدمی نوشته شدهاست. او همچنین به عنوان الگویی موفق از سوی جنبش زنان مورد ستایش قرار گرفتهاست. آرنت با یکسری از نامدارترین متفکران و روشنفکران همعصر خود در ارتباط و تبادل فکری بود.[۲۶] آرنت با آنکه هیچگاه تلاش نکرد شاگردان و مریدانی بیاید و مکتب فکری تأسیس کند، آموزگاری بزرگ بودهاست که چشم خوانندگانش را به روی اشکال تازهای از نگریستن به جهان و امور بشری باز میکند.
هانا آرنت، زندگی انسان را تحت تأثیر رویدادهای سیاسی میدانست که در کانون همه آنها قدرت سیاسی قرار دارد. از این رو، بررسی قدرت سیاسی، موضوع کانونی پژوهش او را تشکیل میدهد. او اندیشمندی مستقل و آزاداندیش و انسانگرایی پیگیر بود. مناسبات میان انسانها، دلنگرانی همیشگی او بود.
معرفی کتاب آیشمن در اورشلیم
نظریه آرنت در کتاب آیشمن در اورشلیم این است که شرهای بزرگ در طول تاریخ بشر بهطور عام، و بهطور خاص جنایت عظیم هولوکاست، نه توسط متعصبان کور اتفاق افتاده است نه عامل آن بیماران با مشکلات روانی بودهاند بلکه به وسیله مردم عادی که استدلالهای دولتمردان و حکومتهایشان را پذیرفتهاند به اجرا درآوردهاند رخ داده است و به همین دلیل، از نظر این مردم اعمالشان رفتاری طبیعی بودهاست. ازین رو این کتاب به بررسی کامل این موضوعات میپردازد.
آدولف آیشمن یکی از فرماندهان اساس آلمان نازی بود که به دلیل جنایات بیشمار در اردوگاههای کار اجباری و کورههای آدمسوزی و اتاقهای گاز در جنگ دوم جهانی «قصاب اروپا» لقب گرفت. او پس از جنگ به آرژانتین گریخت و سالها در فرار بود. در نهایت در سال ۱۹۶۱ در اورشلیم در دادگاهی محاکمه شد. دادگاهی که هانا آرنت هم به آنجا رفت تا این محاکمه را مستندسازی کند. هانا آرنت در این دادگاه متوجه شد که آیشمن در ذات خود کارهایش را کاملا اخلاقی میدانسته و فکر میکرده به هموطنانش در حال خدمترسانی است. همین موضوع باعث شد که آرنت در تحلیلهای خود در این کتاب مساله «شر» را مطرح کند و بار دیگر به ما گوشزد کند که مفهوم اخلاق چیست.
سخن پایانی
کتاب آیشمن در اورشلیم پس از 60 سال از تالیف آن در ایران به صورت قانونی ترجمه شد. اگر شما از علاقه مندان به علوم سیاسی، تاریخ و علی الخصوص ماجرای هولوکاست هستید این کتاب را به شمت توصیه میکنیم.
برای آشنایی بیشتر با نویسندگان و آثار آن ها در تمامی بخش ها و شاخه های تدبیات میتوانید به وب سایت behkhaan.ir مراجعه نموده و با مطالعه بخش معرفی کتب، کتاب موردعلاقه خود را پیدا کنید.